Гэр бүл нь улс үндэстэн, нийгэм тогтвортой оршин тогтнох хамгийн анхдагч нэгж юм. Дэлхийн улс орнууд 26 дахь жилдээ “Гэр бүлийн өдөр”-ийг 5 дугаар сарын 15-ны өдөр тэмдэглэн өнгөрүүлж байна. Бид энэ удаагийн дугаартаа Цагдаагийн ерөнхий газрын Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх хэлтсийн дарга, цагдаагийн хошууч Э.Баярбаясгалантай ярилцсан ярилцлагаа хүргэж байна. 

Та дэлхийн “Гэр бүлийн өдөр”-ийг хэзээнээс тэмдэглэж эхэлсэн бэ? Энэ асуултаар ярилцлагаа эхэлье.

НҮБ-ын ерөнхий ассамблей 1993 оны есдүгээр сарын 20-ны өдрийн хэлэлцээрээр 1994 оноос эхлэн жил бүрийн 5 дугаар capын 15-ны өдрийг “Гэр бүлийн өдөр” болгох тогтоол баталсан. Дэлхийн гэр бүлийн өдрийг тэмдэглэж өнгөрүүлснээс хойш өдгөө 26-н жил болж байгаа бөгөөд Монгол Улсын хувьд энэхүү өдрийг 15 дахь удаагаа тэмдэглэн өнгөрүүлж байна.

Дэлхийн “Гэр бүлийн өдөр” нь нийгэмд гэр бүлийн үнэ цэнийг улам илүү ойлгох боломжоор хангах, нийгмийн хамгийн жижиг хэрнээ бүх зүйлийн учир шалтгаан болдог гэр бүлийн асуудалд анхаарал хандуулах зорилготой.

Гэр бүлийн бүх гишүүд хайрын эзэн байж, үр хүүхдээ өв тэгш хүмүүжүүлэн, эрүүл, аз жаргалтай амьдрахын төлөө хичээснээр улс орныхоо тусгаар тогтнол, ирээдүйн хөгжлийн төлөө тогтвортой, анхдагч орчин тогтож, нийгэмд эерэг нөлөөллийг бий болгодог. Иймээс гэр бүл бүр эрүүл, аз жаргалтай, ямар нэгэн хүчирхийлэлгүй, эрх тэгш харилцаатай байх ёстой.

Цагдаагийн байгууллагаас “Гэр бүлийн өдөр”-ийг угтаж ажил арга хэмжээ зохион байгуулах уу? 

Цагдаагийн байгууллагаас энэ оны 03 дугаар сард гэр бүлийн хүчирхийлэл, түүний хор уршгийн талаарх иргэдийн мэдлэгийг дээшлүүлж, гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэгч болон хүчирхийлэлд өртөгчийн зан төлөвийг өөрчлөх, хүчирхийллийг үл тэвчих нийгмийн хандлагыг төлөвшүүлэх, нуугдмал гэмт хэрэг, зөрчлийг илрүүлэх, хохирогчийн эрх, хууль ёсны ашиг, сонирхолыг хамгаалах, зөрчигдсөн эрхийг сэргээхэд дэмжлэг үзүүлэхэд төрийн болон төрийн бус байгуулага, иргэдийг оролцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор “Хайр өвтгөдөггүй” соён гэгээрүүлэх аян арга хэмжээг улсын хэмжээнд зохион байгуулсан. Дээрх аяныг Монгол Улсад гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах зөвлөл, НҮБ-ын Хүн амын сан зэрэг төрийн болон төрийн бус байгууллагатай хамтран зохион байгуулсан.

Бид цаг үеийн нөхцөл байдал, нийгмийн стресс бухимдал, гэмт хэрэг, зөрчлийн судалгаанд тулгуурлан уг аян арга хэмжээгээ үргэлжлүүлж байгаа бөгөөд “Гэр бүлийн өдөр”-ийг мөн арга хэмжээнийхээ хүрээнд тэмдэглэн өнгөрүүлж байна.

Дэлхийн олон улсад коронавирусийн тархалт буурахгүй байгаа, хүн амыг болзошгүй аюулт өвчнөөс сэргийлэх, хорио цээрийн дэглэмтэй холбогдуулан эрх бүхий байгууллагаас гаргасан шийдвэрт нийцүүлэн арга хэмжээг зөвхөн хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, нийтийн цахим сүлжээгээр олон нийтэд сурталчилж, нийтийг хамарсан арга хэмжээ зохион байгуулахгүй. 

Өнөөдөр гэр бүлийн хүчирхийллийн гэмт хэрэг, зөрчлийн нөхцөл байдал ямар байна вэ? 

Улсын хэмжээнд 2020 оны эхний 4 сард 10,130 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн нь өмнөх оны мөн үеэс 2,802 хэргээр буюу 21.7 хувиар, гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас үйлдэгдсэн гэмт хэрэг 383 бүртгэгдэж, өмнөх оны мөн үеэс 103 хэргээр буюу 21.2 хувиар тус тус буурсан эерэг үзүүлэлттэй байна.

Гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас үйлдэгдсэн гэмт хэргийн 353 буюу 92.2 хувийг хөнгөн, 30 буюу 7.8 хувийг хүнд гэмт хэрэг байгаа бөгөөд өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад хөнгөн гэмт хэрэг 22.2, хүнд гэмт хэрэг 6.3 хувиар тус тус буурсан. Энэ төрлийн гэмт хэргийн 49.1 хувь нь Улаанбаатар хотод, 50.9 хувь нь орон нутагт тус тус бүртгэгдсэн тайлан мэдээ байна.

Мөн Цагдаагийн байгууллага оны эхний 4 сард гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас 4,066 зөрчил шалгасан нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал 1,412 буюу 53.2 хувиар, 3,014 хүнийг баривчлах шийтгэл ногдуулсан нь өмнөх оны мөн үеийнхээс баривчилсан шийтгэл 1,369 буюу 83.2 хувиар тус тус өссөн байна.

Зөрчил өссөн гэдэг нь зөрчлийн шинжтэй үйлдлийг гэмт хэрэг болж иргэнд илүү их хор хохирол учрахаас нь өмнө таслан зогсоох бодлого хэрэгжүүлж, ахуйн хүрээнд болон гудамж талбайд биеэ зүй бусаар авч явдаг, гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлддэг хүний үйлдсэн зөрчлийг баримтжуулан цаашлаад прокурор, шүүхэд санал хүргүүлж шүүхээр баривчлуулснаар хүчирхийллийг зөрчлийн шатанд нь илрүүлж шийдвэрлэсний үр дүнд гэмт хэрэг буурах, зөрчил нэмэгдэх шалтгаан болсон.

Тоон мэдээнээс харахад гэр бүлийн хүчирхийллийн зөрчил өссөн харагдаж байна. Яагаад зөрчил өссөн юм бол?  

Дэлхийн улс орнуудад коронавирусийн халдвар тархсанаас хойш цагдаагийн байгууллагад ирсэн гэр бүлийн хүчирхийллийн шинжтэй дуудлага, мэдээллийн тоо нэмэгдсэн. Тухайлбал, Франц Улсад хөл хорио цээрийн дэглэмийн хугацаанд гэр бүлийн хүчирхийлэл 30 хувиар, Аргентин Улсад 25 хувь, Сингапур Улсад 33 хувиар, манай улсад  гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдсэн зөрчил 13.9-45.8 хувиар тус тус өссөн. 

Энэ нь аж ахуйн нэгж, жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгч, албан бус хөдөлмөрийн зах зээлийн үйл ажиллагаа түр хугацаагаар зогсож, иргэд хорио цээрийн дэглэмийг мөрдөж байгаа үед ихэнх гэр бүлд санхүү, эдийн засгийн хүндрэл тулгарч, цаашдын тодорхойгүй байдлаас шалтгаалан ахуйн хүрээний маргаан ихэсч, улмаар хүчирхийллийн шинжтэй дуудлага, гомдол, мэдээлэл нэмэгдсэн гэж үзэж болохоор байна. 

Гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдсэн хүнд ямар хуулийн хариуцлага ногдуулдаг вэ?

Гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдсэн этгээдэд Зөрчлийн тухай хууль болон Эрүүгийн хуульд заасны дагуу хариуцлага ногдуулдаг. Хэрэв гэр бүлийн хамаарал бүхий этгээдийг зодсон, хүсэл зоригийн эсрэг тодорхой үйлдэл хийх, хийхгүй байхыг албадсан, бусадтай харилцахыг хязгаарласан бол Зөрчлийн тухай хуулийн 5.4 дүгээр зүйл “Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль зөрчих” зөрчил үйлдсэн гэж үзэж шүүхийн шийдвэрээр 7-30 хоногоор баривчлах, тухайн зөрчлөө байнга үйлдсэн бол гэмт хэрэг гэж үзэн Эрүүгийн хуулийн 11.7 дугаар зүйлд “Гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэх” гэмт хэргээр 2 жилээр хорих ял ногдуулдаг.

Хүчирхийлэл үйлдэгчийг баривчлах нь хэр оновчтой шийдвэр вэ? Баривчлагдсан этгээд баривчлагдаж байх хугацаандаа ямар нэгэн сургалтад хамрагддаг уу? Эргэж гараад хүчирхийлэл үйлдсэн тохиолдол хэр их вэ?

Өдөрт дунджаар гэр бүлийн хүчирхийллийн шинжтэй 100-150 дуудлага, мэдээлэл цагдаагийн байгууллагад бүртгэгддэг. Хүчирхийлэл үйлдэгчийн үйлдэлд тохирсон, оновчтой шийтгэл ногдуулж, хохирогчийг хамгаалах нь зүйн хэрэг. Хүчирхийлэл үйлдэгчийг баривчлагдсан байх хугацаанд нь “Зан үйлд нөлөөлөх албадан сургалт”-д хамруулж, дахин хүчирхийлэл үйлдэхээс урьдчилан сэргийлдэг. Нийслэл хотод энэ ажлыг Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын харьяа Баривчлах төв хариуцан хэрэгжүүлдэг бол орон нутагт цагдаагийн байгууллага хариуцан ажилладаг.

Баривчлагдсан этгээд дахин хүчирхийлэл үйлдсэн тохиолдол  цөөхөн байдаг. Учир нь тухайн этгээдийг Баривчлах төвөөс гараад ирэхэд нь цагдаагийн байгууллагаас дахин уулзаж хүчирхийлэл үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авдаг юм.

Танай хэлтэс хэзээ байгуулагдсан, ямар чиг үүрэгтэй гээд хэлтсийнхээ талаар уншигчдад мэдээлэл өгнө үү?

Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль 2016 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдөр батлагдаж 2017 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдрөөс хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2-т “Тухайн орон нутгийн хүн амын тоо, эрүүгийн болон нийгмийн хэв журмын нөхцөл байдлыг харгалзан цагдаагийн байгууллагын бүтцэд цагдаагийн мэргэшсэн алба хаагчдаас бүрдсэн нэгжтэй байж болно” гэж заасны дагуу гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх ажлын үр дүнг сайжруулж, бүтэц, зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгох зорилгоор Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын 2019 оны А/301 дүгээр тушаалаар Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх нэгж байгуулагдан ажиллаж байна.

Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх хэлтэс нь Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах, урьдчилан сэргийлэх ажлыг хэрэгжүүлэх, төрийн болон төрийн бус  байгууллагуудтай хамтран ажиллах, нутаг дэвсгэр хариуцсан цагдаагийн байгууллагыг мэргэжил арга зүйн удирдлагаар хангах чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг. 

Бидэнд мэдээлэл өгсөнд баярлалаа.