Үндэсний аудитын газраас Монгол Улсад газар олголт болон ашиглалт ямар байдалтай байгааг дөрвөн жилээр дэлгэрэнгүй судалсан аудитын тайланг олон нийтэд ил болголоо. Тодруулбал, “Монгол Улсад иргэн, хуулийн этгээдэд газар олголтын байдал, газар эзэмших, ашиглах эрхийн гэрчилгээнд өөрчлөлт оруулах шийдвэр, үйл ажиллагаа нь Газрын тухай хуульд нийцсэн эсэх” аудитыг  2015-2018 оны байдлаар хийсэн байна. Аудитаар “Газрын  тухай хуульд заасан Монгол улсын газрын сан нэгдмэл байх зарчим хэрэгжихгүй байна” гэсэн ерөнхий дүгнэлт гарсан нь байдал ямар төвшинд байгааг төвөггүй илтгэнэ.

Салбар, зориулалт, зөрчил бүрээр нь дэлгэрэнгүй судалгаатай тооцоолол хийсэн аудитын тайлангаас ганцхан мэдээллийг нь онцолж хүргэе. Энэ бол шат шатны Засаг дарга нартай холбоотой. Аймаг, сум, дүүргийн Засаг дарга нар өөрсдийн эрх мэдлийг хэтрүүлж, хууль зөрчин газар олгож байгаа нь хэрээс хэтэрснийг дараах тоо баримт харуулна.

Тухайлбал, 2015-2018 онд аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга нарын захирамжаар 117410 нэгж талбарт 96458.1 га газрыг гэр бүлийн хамтын хэрэгцээний зориулалтаар эзэмшүүлэх шийдвэр гаргасан байна. Гэтэл үүний 50 орчим хувь буюу 52 мянга гаруй нэгж талбар газрыг ямар нэг байдлаар хууль зөрчин олгосон байгаа юм. Хууль зөрчсөн гэдэгт Газар зохион байгуулалтын ерөнхий төлөвлөгөө болон тухайн жилийн төлөвлөгөөнд тусгагдаагүй буюу зөвшөөрөлгүй байршилд газар олгосон зөрчил давамгайлж байна. Зөвхөн ийм зөрчилтэй 13674 нэгж талбар газрыг иргэдэд олгосон байгаа юм. Энэ нь Газрын тухай хуулийн дөрвөн заалтыг зөрчсөн үйлдэл. Бусад нь иргэнд 0.07 га газраас илүү хэмжээтэй газар олгосон, тариалан эрхлэх зориулалтаар газар олгох хэмжээг хэтрүүлсэн, хамгаалалтын бүс зөрчсөн, давхардуулан олгосон гэсэн зөрчлүүд байна.

Түүнчлэн Газрын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.210, 33 дугаар зүйлийн 33.111 -д заасны дагуу аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг даргын шийдвэрээр зөвхөн Монгол Улсын иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагад болон төсөвт байгууллагын зайлшгүй хэрэгцээнд газар эзэмшүүлэх зохицуулалттай.

Энэ дагуу 2015-2018 онд аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг даргын захирамжаар нийт 8880 нэгж талбар бүхий 101127.6 га газрыг Монгол Улсын иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, үйл ажиллагаа эрхлэх зориулалтаар эзэмшүүлэх эрхийн гэрчилгээ олгож, 701 нэгж талбар бүхий 549792.5 га газрыг гэрээний үндсэн дээр ашиглуулах шийдвэрийг гаргасан байна. Тэгвэл тус аудитаар энэ шийдвэрүүдийн 83.5 хувь нь хууль зөрчсөн байгааг илрүүлжээ.

 Зөрчлийн дийлэнх буюу 40 орчим хувь нь мөн л дээр дурдсан гэр бүлийн хэрэгцээнд олгосон зөрчлийнхтэй ижилхэн газар зохион байгуулалтын ерөнхий төлөвлөгөөнд тусгагдаагүй байршилд газар олгосон байна.

Өөрөөр хэлбэл, гэр бүлийн хэрэгцээнд ч тэр, үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхлэх зориулалтаар ч тэр газар олгохдоо ийнхүү төлөвлөгөөгүй байршилд өгөөд байгаа нь хот, суурин газрууд төлөвлөлтгүй, эмх замбараагүй тэлэх нөхцөлийг бүрдүүлж, замын түгжрэл, агаар, ус хөрсний бохирдол ихсэх зэргээр иргэдийн эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрхэд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлийг үүсгэж байна. Энэ бүхний ард гол буруутан нь хууль зөрчсөн шийдвэр гаргаад сууж байгаа Засаг дарга нар байна гэсэн үг.

Түүнчлэн шинээр олгосон газрын 48.1 хувийг нь дуудлага худалдаа, төсөл шалгаруулалтгүйгээр илт давуу байдлаар олгож байгаа нь удаах том зөрчил болж байна. Зөвшөөрөлгүй байршилд, хууль зөрчин газар олгохдоо улс, орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлэх мөнгийг оруулдаггүй нь бас том асуудал болжээ.

Б.Төгс

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин