Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хэрэгжиж эхэлсэн. Эл өдрөөс хойш энэхүү хуулийг хэрэгжүүлээгүй тохиолдолд Зөрчлийн тухай хуулиар иргэнийг 150 мянган төгрөгөөр, ААН-ийг 1,5 сая төгрөгөөр торгох байхаар шийдвэрлэсэн. Тиймээс иргэн, ААН дээрх торгуулийг төлөхгүйн тулд хуулийн дагуу “И-баримт”-ыг иргэдэд олгож эхэлсэн.

Иргэд 200 сая төгрөг хүртэлх хонжвортой сугалаанд оролцох, оны эцэст худалдан авалт хийсэн үнийн дүнгийнхээ 2 хувийн буцаан олголтод хамрагдах гэж л кассын баримт авдаг. Тиймээс ч иргэд хаанаас, юу ч авсан төлбөр төлсөн баримтаа авах эрхтэй бөгөөд баримт өгөөгүй тохиолдолд Татварын ерөнхий газрын 1800-1288 утсанд “ховлож” болно. Хэрвээ үйлчилгээний газар танд баримт өгөхгүй бол таны татвар улсын биш, тэр байгууллагын орлого болно гэсэн үг. Хуулиараа НӨАТ суутган төлөгч биш байсан ч ажил үйлчилгээ эрхэлж, орлого олж байгаа бол аж ахуйн нэгжүүд төлбөрийн баримт олгох ёстой. Гэтэл татвараас зайлсхийсэн зарим ААН-үүд НӨАТ-ын буцаалт бодогддоггүй зөвхөн сугалаанд оролцох боломжтой баримтыг иргэдэд олгож байна.

Иргэн НӨАТ төлөгч байгууллагаар үйлчлүүлсэн тохиолдолд татварын буцаан олголтод төлсөн үнийн дүнгийнхээ хоёр хувьтай тэнцэх мөнгийг авна. Харин үйлчлүүлсэн дэлгүүр, үйлчилгээний газар нь НӨАТ төлөгч бус бол татварын буцаалт олгохгүй.

Татварын ерөнхий газарт энэ онд 3000 гаруй иргэнээс “И баримттай” холбоотой гомдол иржээ. Үүнд баримт хэвлэж өгсөн ч НӨАТ-ын буцаалт бодогддоггүй талаар гомдол ихээр ирсэн байна.  НӨАТ-ын буцаалт бодогддоггүй баримт олгосон дэлгүүрээс учрыг лавлахад “Манайх татвар төлөгч байгууллага биш” гэх. Уг нь НӨАТ-ын урамшууллын системийг нэвтрүүлснээр иргэдийн төлж буй татварын орлого бүрийг аж ахуйн нэгжүүдээр дамжуулан улсын төсөвт төвлөрүүлэх болсон.

Өнөөдрийн байдлаар Нийслэлийн Татварын газарт 138 мянга орчим аж ахуйн нэгж, байгууллага, нэг сая  иргэн бүртгэлтэй байгаа аж. Үйлчилгээ үзүүлсэн, бараа борлуулсан бүх татвар төлөгч үйлчлүүлэгчдээ төлбөрийн баримтаа өгдөг байх, татвараа төлдөг байх зарчмыг Нийслэлийн татварын газраас барьж ажилладаг.

Гэтэл татвар төлдөггүй аж ахуй нэгжүүд буцаалт олгохгүй баримтаар иргэдийг “хуурсаар” байна. “Манайх НӨАТ төлөгч байгууллага биш учраас буцаалт бодогдохгүй. Гэхдээ та энэ баримтаар сугалаанд оролцох эрхтэй” гэж хариулах нь бий. Энэ үг “И баримт”-аас 20 мянган төгрөг ч хожиж үзээгүй хүмүүст инээдтэй санагддаг.

Үнэндээ сугалаанд мөнгө хожих нь “өдрийн од” мэт. Харин НӨАТ-ын буцаалтыг хүн бүхэн хүртэх учиртай тул татвар төлдөггүй дэлгүүр хоршоодыг цэгцэлж, ажил үйлчилгээ эрхэлж, орлого олж байгаа бүх аж ахуй нэгжийг хуулийн дагуу татвар төлөгч болгомоор байна.