ЯПОН ХАГАС САЯ АЖИЛЛАХ ХҮЧ АВАХ ГЭЖ БУЙ ҮЕИЙГ АЛДАЖ БОЛОМГҮЙ   
Японы ерөнхий сайдаар улиран сонгогдсон Шинзо Абэгийн танхимын өмнө тулгарч буй хамгийн том сорилт нь хүн амын насжилт. Өнгөрсөн онд 941 мянган шинэ иргэн мэндэлсэн нь тус улс хүн амын тооллого явуулж эхэлсэн 1899 оноос хойшхи хамгийн бага үзүүлэлт болсон. Төрөлт ийнхүү түүхэнд байгаагүйгээр буурсан нь нас баралтын тоог нөхөж чадаагүй. Иймд 2017 онд Япон улсын хүн ам 400 мянга орчмоор цөөрчээ. Уг хандлага ирэх жилүүдэд ч үргэлжлэх төлөвтэй байгаа тул тус улс эдийн засгийн хямрал дагуулах ажиллах хүчний хомсдолтой нүүр тулахад хүрээд байна.

Тус улсын 127 саяд хүрээд буй хүн ам нь 2050 онд 100 сая болж буурна хэмээн Засгийн газраас нь таамаглажээ.

Харин Financial Times сонин хүн амын насжилт энэ хэвээрээ үргэлжилбэл 2065 онд Япончууд 88 сая, 2115 онд 51 сая болтлоо буурна гэсэн судалгааг онцолсон байна. Ингэснээр үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбар хумигдаж, улсын ДНБ-ий хэмжээ буурч, эдийн засаг царцах эрсдэл хүлээж буй юм.

Тиймээс Шинзо Абэгийн танхимаас хөдөө аж ахуй, нийгмийн халамж, барилга, зочид буудал, хөлөг онгоцны үйлдвэрлэл зэрэг таван салбарт 2025 он гэхэд хагас сая ажиллах хүч гаднаас авахаар зэхэж буйгаа олон нийтэд мэдээлээд байна. Ялангуяа 2020 онд болох Токиогийн олимпыг угтаж ирэх хоёр жилд гаднын ажилчдын тоог чамгүй нэмэхээр төлөвлөжээ. Ингэхдээ Япон хэлний болон зарим шалгуурыг зөөллөх аж. Японд гаднын ажилчид ихэнхдээ оюутны болон дадлагажигчийн визтэй байдаг.

Харин энэ төлөвлөгөө хэрэгжсэнээр цагаачлалын журамд нь багагүй өөрчлөлт орох юм. Энэ нь БНСУ-д ажиллах гэж хэдэн мянгаараа өдөр шөнөгүй урт дараалалд зогсдог Монголчуудын хувьд бас нэг боломж. Өдгөө БНСУ-д албан ёсоор 36 мянга, албан бусаар 100 орчим мянган Монголчууд ажиллаж, амьдарч буй. Тэдний 12 мянга гаруй нь өр, зээлээ дарж, мөнгө цуглуулахын тулд “хараар” ажиллаж байгаа.

Харин Японд 8300 гаруй Монголчууд амьдарч байна. Монголчууд БНСУ-д гэрээгээр ажилладаг болоод удлаа. Тэнд очоод мөнгө хураагаад, зорилгоо биелүүлээд ирсэн хүн тун олон. Сүйхээтэй зарим нэгэн нь тэнд сурсан ажлаа энд бизнес болгож чадсан. Оймс, хувцасны үйлдвэрээс эхлээд барилга, тавилгын үйлдвэр ч байгуулж байна. Харин Японд очсон Монголчуудад үүнээс илүү боломж харагддаг. Нэгэнт л хүний нутагт мөнгөний төлөө махаа зулгааж ажиллаж байгаа хойно өөрт аль өгөөжтэйг сонгосон нь дээр гэдэг нь мэдээж.

• Японы хөдөө аж ахуй, нийгмийн халамж, барилга, зочид буудал, хөлөг онгоцны үйлдвэрлэл зэрэг таван салбарт ажиллах хүч хомсоджээ.
• Ажил олгогчид сайн ажилтан олох нь хамгийн хүнд бэрхшээл болсныг онцолж байна.
• Амласандаа хүрэх, ажилдаа чин сэтгэлээсээ хандах зэрэг япон хүний мөн чанар лугаа болсон зан чанаруудад ч суралцаж болмоор санагдана.

Тус улсад өнгөрсөн оны байдлаар 2.5 сая орчим гаднын иргэд ажиллаж, амьдарч буй. Япон дахь цагаачдын тоогоор Хятад, Солонгос, Вьетнам, Тайван, Бразил зэрэг орон эхний тавд багтдаг бол Монгол улс 25 дугаарт бичигдэж байгаа юм. Япон бол техник, технологийн хөгжлөөрөө дэлхийд тэргүүлдэг орнуудын нэг.

Ялангуяа, үйлдвэрлэл, бизнесийн салбарын ашгийг огцом нэмж буй хиймэл оюун ухааны салбар нь өндөр хөгжсөн. Ер нь энэ улсын аль ч салбарт ажилласан Монголд нутагшуулахаар шинэ санаа, шинэ технологид суралцах бүрэн боломжтой.

Манайд Япончуудаас үлгэр жишээ авсан нийгэмд тустай бизнесийн нэг бол “Шинэ Монгол” сургууль. Японд багшаар ажиллаж байсан эрхэм Япон сургалтын хөтөлбөрийг Монголд нэвтрүүлэхээр зорьсон нь биеллээ олсон. Энэ мэтээр Япон улсын хөгжил дэвшлээс суралцах зүйл бидэнд их бий. Үгүй юм гэхэд тэнд ажиллаж буй хэн ч суурин иргэншлийн соёл, Япон хүмүүжилд бага ч гэсэн суралцдаг. 

Усыг нь уувал ёсыг нь дагана гэж ярьдагчлан тэнд очсон хэнбугай ч улаан гэрлээр зам гарахгүй, гудамжинд хог хаяхгүй байх зэрэг энгийн соёлыг сурдаг.

Цаашлаад хүнийг хүндэтгэх, амласандаа хүрэх, ажилдаа чин сэтгэлээсээ хандах зэрэг Япон хүний мөн чанар лугаа болсон зан чанаруудад ч суралцаж болмоор санагдана. Энэ бол Монгол залууст дутагдаж, ажлын байранд гологддог зан чанарууд.

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институтын 2017 оны судалгаанд оролцсон ажил олгогчид сайн ажилтан олох нь хамгийн хүнд бэрхшээл болсныг дурдсан байна. Тэд туршлага, мэдлэгээс илүү ажилтнуудын төлөвшил, харилцаа, хандлага, тогтвор суурьшил, хариуцлага зэргийг харгалздаг болсон гэдгээ ч өгүүлжээ.

Харин ийм шаардлага хангасан боловсон хүчин манайд дутагдаж буй. Бэлтгэх гэж өчнөөн л жил чармайлаа. Өнөөдөр гэхэд барилгын салбарт өдрийн 50-60 мянган төгрөг амлаад ч ажиллах хүн олдохгүй болсон байна. Ихэнх нь аль болох биеийн амрыг харсан, цалин өндөртэй ажил хийх хүсэлтэй. Ажлаа тасалдаг, архиддаг, ажлаа нэр төдий хийдэг учраас барилгын салбарынхан Хятадуудыг илүү үзэх хандлагатай болж.

Тиймээс Япон улс ажиллах хүч авах нөхцөлөө сулруулж буй энэ үеийг ашиглан ажиллах хүчээ, залуучуудаа чадавхжуулах боломж нээгдэж байх шиг. Японы Засгийн газар 2020 оны олимпыг угтсан бүтээн байгуулалтад Филиппинчүүдийг барилгачин, Тайваньчуудыг инженер, Солонгосчуудыг гэрэл, техникийн ажилтнаар, Индонезуудыг тогоочоор ажиллуулах сонирхолтой байгаа аж. Харин Монголчууд ур чадвараараа эдгээр салбарын алинд нь ч гологдохооргүй.

Төрөөс Монгол залуучуудаа Японд ажиллах боломжийг нь нээгээд өгчихвөл тэд мэдлэг, чадвараас гадна хүмүүжил, соёл өвөртлөн ирэх нь гарцаагүй. Гаднын ажиллах хүчийг Япон орон урин дуудаж буй энэ үеийг бид залуусаа чадавхжуулж, бизнесийн салбараа төрөлжүүлэхэд ашиглавал яасан юм бэ. Дэлхийн хамгийн хөдөлмөрч ард түмний хөгжлийн галаас нь цуцал авчирч, улсдаа нэмэрлэх боломжийг алдмааргүй байна.