Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы өнөөдрийн /2015.04.22/ үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаанаар ”Засгийн газрын 2016-2018 оны өрийн удирдлагын стратегийг батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийлээ.

Төсвийн байнгын хорооны танилцуулгыг УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг танилцуулсны дараа Д.Дэмбэрэл, Б.Бат-Эрдэнэ нар Төсвийн байнгын хорооны дарга Б.Болороос асуулт асууж, хариулт авсан. Ингээд тогтоолын төслийг батлах санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 68.1 хувь нь дэмжсэнээр тогтоол батлагдлаа.

Дараа нь Хүүхэд хамгааллын тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг хэлэлцлээ. Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Аж үйлдвэрийн сайд Д.Эрдэнэбат танилцуулав.

Энэхүү хуулийн төсөл нь хүүхэд хамгааллын зарчим, төрийн чиг үүргийг тодорхойлж, хүүхэд хамгааллын үндэсний тогтолцоог бий болгох, нийгэм, гэр бүлийн хүрээнд хүүхдийг аливаа хүчирхийлэл, мөлжлөгийн бүх хэлбэрээс урьдчилан сэргийлэх, хамгаалах, асран хамгаалах, харгалзан дэмжихтэй холбогдон үүсэх харилцааг зохицуулахад чиглэгджээ.

Монгол Улсын нийгэм, улс төр, эдийн засгийн байдал хурдацтай хувьсан өөрчлөгдөж байгаагийн зэрэгцээ бага орлоготой иргэдийн амьжиргааны түвшин буурах, ажилгүйдэл, ядуурал, архидалт, гэр бүлийн хүчирхийлэл, гэмт хэрэг зэрэг нийгмийн сөрөг үзэгдлүүд нэмэгдэж буйгаас хүүхэд зөрчил, гэмт хэргийн золиос болсоор байгаа юм.

Гэмт хэрэгт холбогдсон, ял эдэлж байгаа хүүхдүүдийн 22 хувь нь гэр бүлийн таагүй уур амьсгал, 42 хувь нь үе тэнгийнхэн, 18 хувь нь өөрөөсөө болж, 10 хувь нь сургууль дээрх таагүй харилцаанаас үүдэн гэмт хэрэг үйлджээ. Хүчингийн гэмт хэргийн 26.6 хувийг ураг төрлийн хүчин эзэлж байгаа бөгөөд хохирогчийн 60 хувь нь 5-18 хүртэлх насны охид аж.

Хүүхдэд холбогдох хэрэг зөрчлийг хүүхдийн эрхийн асуудлаар мэргэшсэн шүүгч хянан шийдвэрлэх, сургалт-хүмүүжлийн тусгай байгууллагад хорих ялыг хүүхдэд зөвхөн эцсийн арга хэмжээ болгон хэрэглэх зэрэг хүүхдийн эрх ашгийг хамгаалсан зарчмыг баримтлах юм байна.

Хүүхдийн эрхийн зөрчилд хүлээлгэх захиргааны хариуцлагыг Зөрчлийн тухай хуулиар, ял шийтгэлийг Гэмт хэргийн тухай хуулиар тус тус тодорхойлно хэмээн сайд танилцуулсан.

Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хороо хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжсэн хэмээн УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяа Байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг гишүүдэд танилцуулахдаа хэлсэн. Танилцуулгатай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, байр сууриал илэрхийллээ.

УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурь, хуулийн зарим заалт хэт тунхаглалын чанартай байгааг анхаарч үзэхийг хүсээд, хүүхдээ хараа хяналтгүй, харгалзах хүнгүй үлдээж болох ч юм шиг, болохгүй ч юм шиг ойлгогдоод байгаа учир тодруулга авахыг хүссэн.

Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яамны ажлын хэсгээс хариулснаар, хүүхдийг хараа хяналтгүй орхих асуудлыг хатуу хуульчилвал хүн бүр хууль зөрчсөн болох гээд байгаа аж. Хуулийн төсөлд бага насны хүүхдээ цэцэрлэг, сургууль, олон нийтийн газар хүргэж өгөх, авах, эрх зүйн зарим болон бүрэн чадамжтай хүнгүйгээр үлдээхгүй байхаар тусгасан бөгөөд эрх зүйн зарим чадамжтай хүн буюу 14-өөс дээш насны ах, эгч нь бага насны дүү нараа харгалзаж болохоор тусгажээ.

УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяа, манай улсад 81 мянган эмэгтэй өрх толгойлж байна гээд гэр бүлээ орхиод явсан аавуудын үйлдлийн хамгийн том хохирогч нь хүүхэд байдгийг онцолсон. Үүнээс болж хүүхэд хохирдог явдлыг багасгах чиглэлээр хуульд хэрхэн тусгасаныг тодруулж байлаа.

Өрх толгойлсон эмэгтэйчүүд, хүүхдэд дэмжлэг үзүүлэх эрсдлийн сан байгуулах асуудлыг ярилцаж байгаа хэмээн ажлын хэсгээс хариулаад ийм сан байгуулбал өрх толгойлсон эмэгтэйчүүд, тэдний хүүхдэд ирж буй дарамтыг багасгана гэж үзэж байгаа хэмээсэн.

С.Бямбацогт, А.Бакей, Г.Батхүү нарын гишүүд ерөнхий боловсролын сургуульд хүүхдийг 6 настай элсүүлдэг болсон нь хөдөө орон нутагт хүндрэл учруулж байгааг хэлж байлаа. Гишүүд хүүхдийн сургуульд орох насны байдалд хязгаарлалт тавихгүй байх талаар төсөлд тусгах бололцоо байгаа эсэхийг тодруулсан. Түүнчлэн УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт оюутнууд нийтийн тээврээр үнэ төлбөргүй зорчдог байхад бага насны хүүхдүүд мөнгө төлж зорчдог. Бага насны хүүхдүүдийг нийтийн тээврээр үнэ төлбөргүй зорчуулах асуудлыг тусгаж болох уу гэж асуусан. Ерөнхий боловсролын сургуульд зургаан настнуудыг элсүүлэх асуудлыг Бага, дунд боловсролын тухай хуулиар зохицуулж байгаа болохоор сургуульд элсэн орох хүүхдийн насны талаар энэхүү хуулийн төсөлд тусгаагүй гэж ажлын хэсгээс хариулсан. Гэхдээ ажлын хэсэг дээр энэ талаар ярилцах боломжтой аж. Түүнчлэн хүүхдүүдийг нийтийн тээврээр үнэ төлбөргүй зорчуулах саналыг тусгаж болох байх гэсэн хариултыг өгсөн. Гишүүд бүтэн өнчин, тэнэмэл амьдралтай хүүхдийн асуудал, хүүхдийг хүмүүжүүлэх монгол уламжлалт аргын талаар энэхүү хэлэлцүүлгийн үеэр ярьж, баяр сууриа илэрхийлж байлаа. Ингээд төслийг хэлэлцэх эсэх асуудлаар санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх хэлэлцэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Үүний дараагийн асуудал нь Хүүхдийн эрхийн тухай болон холбогдох хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх тухай байлаа. Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын сайд С.Эрдэнэ танилцуулав.

Хүүхэд хамгааллын тухай бие даасан шинэ хуулийн төсөл боловсруулсантай холбогдуулан одоогийн Хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болох Хүүхдийн эрхийн тухай хуулийн төслийг боловсруулжээ.

Олон улсын туршлагаас үзвэл хүүхдийн эрхийг хангах талаар “Хүүхэд төвтэй” болон “Гэр бүл төвтэй” гэсэн хоёр хандлага зонхилж буй бөгөөд монголчууд эрт үеэс эцэг эх нь үр хүүхдээ өрх тусгаарлах хүртэл тоонот гэртээ хамт амьдарч, хүүхдээ мал маллах арга ажиллагаанд багаас нь дасгаж, хүмүүжүүлж ирсэн уламжлалыг харгалзан “гэр бүл төвтэй” хандлагыг баримтлах нь зүйтэй гэж төсөл санаачлагчид үзжээ.

Хүүхэд аль болох гэр бүлдээ эцэг, эхтэйгээ хамт амьдрах, гэр бүлд нь төрөөс шаардлагатай дэмжлэг үзүүлэх, хүүхдийн дээд эрх ашгийг хамгаалах үүднээс зайлшгүй тохиолдолд төр оролцох нөхцөлийг хууль зүйн үндэслэл, тогтолцооны хувьд бий болгох, хүүхдэд үзүүлэх үйлчилгээний төрөл, уг үйлчилгээг мэргэжлийн түвшинд төрөөс гадна төрийн бус байгууллага, хувийн хэвшил, сайн санаат иргэн, гэр бүлүүд үзүүлж болох концепциор энэүү хуулийн төслийг боловсруулсан гэж сайд С.Эрдэнэ танилцуулгадаа дурдсан.

Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн болон төрийн бус байгууллага нь хүүхэд үрчлэлт, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч тогтоох, хүүхэдтэй холбоотой эрх, үүргээ урвуулан ашиглах, зүй бусаар харьцах болон хүүхдийн мөлжлөгийн аливаа хэлбэр, хүүхдийн хулгай, хүүхдийг зүй бусаар шилжүүлэх болон саатуулах, хүүхдийн харьяалал болон зохион байгуулалттай гэмт хэргийн асуудлаар гадаад улс, олон улсын ижил төрлийн байгууллагатай холбогдох мэдээллийг харилцан солилцож, хамтран ажиллахтай холбогдсон харилцааг хуулийн төсөлд шинээр тусгав.

Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Сарангэрэл танилцууллаа. Тус байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олох төслийг хэлэлцэх нь зүйтэй гэж үзсэн байна.

Төслийг хэлэлцэх үеэр УИХ-ын гишүүн Ц.Оюунгэрэл, хүүхдийн тоглоомын талбайг хамгаалах асуудлыг төсөлд тусгасан уу гэж асуусан. Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яамны ажлын хэсгээс хариулснаар, өмнө нь нэг барилгын ажил эхэлж, хүүхдийн тоглоомын талбайг буулгаж байхад хүүхдийн байгууллагын ажилтан очоод ямар ч арга хэмжээ авч чаддаггүй байсан бол шинэ хуулиар Хүүхдийн эрхийн улсын байцаагчийн эрх олгохоор болж байгаа аж. Энэ байцаагч шаардлагатай гэж үзсэн бүх обьектэд нэвтэрч хяналт тавьж, хэрэгжүүлэх эрхтэй болох юм байна.

УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяа, өвлийн улиралд хүүхдээр хурдан морь унуулахгүй гэсэн саналыг нийт гишүүдийн гуравны нэг нь дэмжиж байгаа гээд энэ талаарх асуудлыг хуулийн төсөлд тусгасан уу гэж асуусан. Хуулийн төсөлд ашиг хонжоо олох, хүүхдийн эрүүл мэнд, амь насанд аюул учруулах тоглоом наадамд оролцуулахыг хориглоно хэмээн заасан болохыг ажлын хэсгээс хэлж байлаа. Мөн Хүүхэд хамгааллын тухай хуулийн төсөлд Хүүхдийн хөдөлмөр гэсэн бүтэн зүйлийг оруулж, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд мөн энэ талаар тусгасан гэж ажлын хэсгийн гишүүд хариулсан.

Хуулийн төслийг хэлэлцэх үеэр С.Одонтуяа гишүүний санаачилгаар Хүн амын хөгжил, гэр бүл, хүүхдийн асуудлыг дэмжих лобби бүлэг байгуулагдсаныг УИХ-ын дарга З.Энхболд зарласан юм. Тус бүлэг нь бүх байнгын хорооны гишүүдийн төлөөлөлтэй бөгөөд бүлгийн гишүүн нь тухайн байнгын хороогоор хэлэлцэгдэж байгаа хууль, тогтоолд хүн амын хөгжил, гэр бүл, хүүхдийн эрх ашигтай холбогдсон асуудлаар байр сууриа илэрхийлж тусгуулахад анхаарч ажиллах юм байна.

Дээрх хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 83 хувь нь хэлэлцэхийг дэмжсэн учир анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хороонд шилжүүллээ хэмээн УИХ-ын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.