Эрдэм ном шамдан суралцахаар сургуулийн босго анхлан алхана гэдэг зургаан настнуудын хувьд том сорилт байдаг. Ялангуяа, коронавирусийн улмаас хөл хорионд удаан хугацаанд байсан хүүхдүүдийн хувьд бэрхшээл учирч магадгүй юм.

Зөвхөн зургаан настай хүүхэд гэлтгүй насанд хүрсэн хүнд хүртэл шинэ орчин, нөхцөлд очиход сэтгэл зүйн хувьд дасан зохицох хугацаа хэрэгтэй болдог. Тэгэхээр анх сургуульд орж буй хүүхдэд шинэ багш, шинэ орчин, шинэ найзуудад дасан зохицоход тодорхой хугацаа шаардлагатай гэдгийг эцэг эхчүүд болон багш сурган хүмүүжүүлэгчид анхаарах хэрэгтэй байна. 

Зургаан настай балчирхан үрсээ 9 сарын 1-ний өдөрт буюу сурагч болоход нь бэлтгэх талаарх мэргэжилтнүүдийн зөвлөгөөг хүргэж байна.

Сэтгэл зүй

“Зургаан настангууд том хүнээс өөр сэтгэл зүйн онцлогтой. Томчууд аливаа зүйлийг хийсвэрлэн сэтгэж чаддаг бол энэ насны хүүхдэд хийсвэрээр төсөөлөх мэдрэмж нь бага хөгжсөн байдаг. Алим гэдэг үгийг сонсоод том хүмүүс хийсвэрээр төсөөлж чадна. Харин хүүхэд бүх зүйлийг бодитоор буюу амталж, үнэрлэж, хүртэж байж мэдэж авдаг гэсэн үг. Энэ ч утгаараа цэцэрлэгт үзүүлэн материал, тоглоомын аргаар суралцдаг. Гэтэл сургуульд ороод энэ бүхэн нь өөрчлөгддөг. Тоглох биш сууж сурна. Өдөр унтаж чадахгүй болно. Цүнхээ өөрөө үүрч, хувцсаа өөрөө өмсөнө. Бас гэрийн даалгавар хийх шаардлагатай болно. Энэ нь бидэнд энгийн юм шиг хэрнээ хүүхдэд маш том өөрчлөлт байдаг” хэмээн сэтгэл зүйч тайлбарлалаа.

Хөгжингүй орнуудад хичээлийн эхний нэг, хоёр долоо хоногт эцэг, эхчүүд нь хүүхэдтэйгээ хамт хичээлд нь суудаг байна. Ээнэгшин дассан хүнтэйгээ хамт шинэ орчинтой танилцсан хүүхдэд айх мэдрэмж бага төрдөг байна. Ерөөсөө л энэ нь аюулгүй юм байна гэдгийг ойлгодог. Монголын нөхцөлд энэ нь эсрэгээрээ.

 Хүүхэд гэлтгүй том хүн хүртэл огт мэдэхгүй зүйлээсээ айдаг. Тиймээс эцэг эхчүүд нь хүүхэдтэйгээ ярилцах цагийг гаргаж, сургууль аймар биш юм шүү гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Тэдэнд ямар учраас сургуульд орж байгааг ойлгуулах хэрэгтэй. Сургуульд чи ийм зүйл сурна гэдгийг тайлбарлах хэрэгтэй. Цэцэрлэг сургуулийн талаар ялгаатай зүйлсийг ч хэлж өгч болно.

Үнэхээр боломжтой бол хичээлийн шинэ жил эхлэхээс өмнө хүүхдэдээ сурах сургууль багшлах багшийг нь танилцуулах нь их ач холбогдол өндөртэй. Яг л музей үзэж буй мэт хүүхдээ дагуулан сургуулиар нь явж болно. Тэгвэл хүүхэд хичээлд явахдаа айдас багатай. Хаана юу хийх гэж байгаа учраас өөртөө итгэлтэй байна. Энэ нь ч сурлагын чанарт нөлөөлнө хэмээн сэтгэл судлаач ярьж байна. 

Юунаас эхлэх вэ?

1. Өглөө хэдэн цагт сургууль дээрээ очиж, хэдэн цагт тарах, сургууль дээр байх хугацаанд ямар хичээл орж, юу хийдэг талаар хүүхдэдээ тайлбарлаж ойлгуулах

2. Сургуульд орж, сурагч болох тухайд ямар мэдрэмж, сэтгэгдэл төрж байгааг нь асуух. Баярлах, сандрах, айх, эмээх гээд бүгдийг нь хичээнгүйлэн сонсож, эргээд тайлбарлаж, залруулах

3. Сургуульд сурахын давуу талыг хүүхдэдээ тайлбарлаж ойлгуулах. Ганцаараа гэртээ уйтгарлаж суухгүй, олон найзтай болно, хэрэв хүүхэд чинь цэцэрлэгтээ унтах дургүй байсан бол сургууль дээр унтдаггүй гэх мэтээр ярьж, тайлбарлах

5. Хүүхэд бүр л түүний адил сургуулийн эхний өдрөөс айж, сандардаг гэдгийг хэлэх

6. Үзэгний сав, эсвэл дэвтрийнх нь завсар аав, ээж нь үргэлж хайрладаг гэдгийг илтгэх бяцхан зурвас, зураг хийж явуулах

7. Сургууль дээр ямар нэг асуудал гарахад аав, ээж нь үргэлж туслахад бэлэн гэдгийг ойлгуулах

Эцэг эхчүүд юу хийх вэ?

Зургаан настай хүүхдээ сургуульд оруулж буй эцэг эхчүүдээс мөн бэлтгэл хэрэгтэй болдог. Гэтэл бид багш, сургууль л яриад байдаг. Хамгийн түрүүнд эцэг эхчүүд доорх асуултад хариулаад үзээрэй.
•    Хүүхдэд тань даалгавраа хийх тохитой орчин байна уу?
•    Хүүхдэд биед нь таарсан ширээ сандал байна уу?
•    Та өөрөө яаж бэлтгэгдсэн бэ?
•    Хүүхэдтэйгээ ажиллах арга техникийг эзэмшсэн үү?
•    Хүүхдэдээ үлгэр уншиж өгдөг үү?
•    Хүүхдэд тань зурж буддаг ном нь бий юу?

Хүүхдийнхээ зурж будаж байгааг нь ажигла. Танай хүүхдийн гар хаашаа яаж будаж байна. Тууш хөдөлж байна уу эсвэл зөвхөн босоо будаж байна уу? Зураас давж байна уу? Дугуй дүрсийг тойруулж зурж чадаж байна уу? Төвөөс зах руу тойруулж байна уу, захаас төв рүү тойруулж байна уу? Гар бугуйгаараа хаашаа ч хамаагүй чөлөөтэй хөдөлж  чадаж байвал хүүхэд гоё бичнэ. Нэгэнт сургалтын төв ажиллахгүй байгаа учраас эцэг эхчүүд өөрсдийнхөө хэмжээнд гарыг нь зүгшрүүлэх дасгал хийлгэх хэрэг гарч байна. Жишээ нь, шагай тоглож няслахад гарын булчингууд хөгжиж байдаг аж.

Та хүүхдэдээ хэрхэн туслах вэ?

Сургуульд орохоос өмнө хүүхдэд үсэг заах шаардлага байдаггүйг мэргэжилтнүүд зөвлөж байна. Хүүхэд нэгэнт сурсан зүйлээ дахин заалгахдаа сонирхолгүй байдгаас гадна эцэг эхийн заах арга барил багшийнхаас зөрдөг тул хүүхэд эргэлзэж эхэлдэг хэмээн Японы Хүүхдийг ивээх сангийн "Та өөрөө багш" ном болон “Бага насны хүүхэд хөгжлийг дэмжих төв”-ийн сургалтын менежер Т.Энхсайхан зөвлөж байна. Түүний хэлснээр, эцэг эхчүүд хүүхдээ цэцэрлэгт байхад нь анхаарахгүй байснаа сургуульд ороход нь бие даах чадвар бус хичээлийн агуулгад анхаарч эхэлдэг байна. Гэтэл хүүхэд нэн түрүүнд өөртөө үйлчлэх чадварыг эзэмшсэн байх ёстой.

Өөрийгөө бие даан авч явахад. Сургуулийн сурагч болмогц цүнх, дэвтэр номдоо эзэн болохоос эхлээд хувцсаа өмсөх, тайлах, бие засах зэрэг бүх зүйлээ хүүхэд өөрөө хийх болно. Тиймээс та эхлээд хүүхдээ бие даан явахад ямар хүндрэл гарах билээ гэдгийг эргэцүүлэн хянаж, шаардлагатай зүйл дээр нь туслаарай. Жишээ нь, хүүхэд тань гутлаа үдэж чадаж байна уу, ариун цэврийн цаас хэрэглэж чадах уу гэх мэт.

Тэвчээртэй болоход. Хичээл дээр багш нэрийг нь дуудтал, эсвэл хонх дуугарах хүртэл хүүхэд хүлээх хэрэгтэй болно. Иймд хүүхэд аливаа зүйлийг хүлээж сурахаас эхэлнэ. Мөн сурагч хүнд хийж буй зүйлээ дуусгах тэсвэр, тэвчээр шаардагдана. Үүний тулд эхлээд богино хугацаанд гүйцэтгэх дасгал даалгавар хийлгээрэй. Сонирхолгүй, дургүй зүйлийг нь хийлгэх гэж албадсаны хэрэггүй. Өнгийн харандаа, усан будаг, цаас хайч, баримлын шавар зэргийг байнга ойрхон байлгавал хүүхэд уйдахгүйгээр дуртай зүйлээ хийнэ.

Хичээлд оролцоход. Сургуулийн анги, танхимд зарим үед хүүхэд өөрийнхөө зоргоор байх боломжгүй, зөвхөн ангид явагдаж байгаа хичээлд оролцох, багшийн хэлсэн шаардсаныг биелүүлэх үүрэгтэй болно.  Энэхүү үүрэгт дасгахын тулд гэртээ хувцсаа эмх цэгцтэй тавих зэрэг жижиг гэлтгүй ямар нэгэн даалгаврыг тогтмол хийж биелүүлдэг бол хүүхдэд суралцах хариуцлагаа ойлгоход тус дөхөм болно.

Санаа бодлоо илэрхийлж сурахад. Хэл ярианы хөгжил сайтай хүүхдүүд өөрийгөө чөлөөтэй илэрхийлдэг, нөхцөл байдалд хурдан үнэлэлт дүгнэлт өгдөг. Насанд хүрэгчид шиг аливаа зүйлд ултай ханддаг бол харин үг дуу цөөтэй зарим нь бусдын царай хардаг, аливаа зүйлд амархан шантардаг, нийтэч биш байх тал ажиглагддаг. Хүүхэд анги болон гэртээ санаа бодлоо чөлөөтэй илэрхийлдэг болгоход эцэг эх, асран хамгаалагч анхаарч эртнээс бэлтгэнэ.

Хүүхдийг багаас нь тухайн зүйлийн юу нь таалагдаж, юу нь таалагдахгүй байгаа, юу нь сайхан, юу нь муухай байгаа гэх мэтээр сэтгэгдлийг нь асууж ярилцаж, дасгах хэрэгтэй. 5-6 настай хүүхэд ярих маш их дуртай, голдуу өөрөө санаачилж ярьдаг. Ийм учраас болсон үйл явдлын тухай хүүхэдтэйгээ ярьж түүнийг дэмжиж яриулна.

Ой тогтоолтыг сайжруулахад. Сургуульд ороод хүүхэд тань олон үсэг нүдэлж, тоо тогтоох хэрэгтэй болно. Номоор дамжуулан та хүүхдийнхээ ой тогтоолтыг сайжруулах ажиглуулах, харьцуулах, ангилуулах, тоолуулах үйлдлийг тогтмол хийлгээрэй.

Зургаан настнуудын онцлог

БИЕИЙН ХӨГЖИЛ

5 настайгаасаа хойш 6 см орчим өсөж, 3 кг орчим жин нэмсэн байна.
Араа шүднүүд нь гарч эхэлнэ.
Сүүн шүднүүд нь унаж эхэлнэ.

ТАНИН МЭДЭХҮЙ

Насаа хэлнэ.
Эд зүйлсийг тоолж чадна.
Өөрийнхөө хүсч, мэдэрч байгаагаа үгээр илэрхийлж чадна.
Шалтгаан ба нөлөө гэсэн ойлголтыг сайн ойлгодог болсон байна.
Бичиж сурна.
Цаг хугацааны ойлголтуудыг сайн ойлгодог болсон байна.

СЭТГЭЛ ЗҮЙН БОЛОН НИЙГМИЙН ХӨГЖИЛ

Танихгүй хүн, том амьтан, төсөөллийн мангас зэрэг айдсаасаа салаагүй хэвээр байна.
Ээж аавтайгаа хамт тоглохыг хүснэ. Хүүхдүүдийн хувьд ээж аав нь найз нөхөрлөл, хайр сэтгэлийн гол бэлгэ тэмдэг болдог.
Тоглохдоо төсөөлөл, уран зөгнөлөө ихээр ашигладаг.
Том эгч, том ахын дүрд хувирч өөрөөсөө дүү хүүхдүүдэд санаа тавих, асрах дуртай байдаг.
Хөвгүүд хөвгүүдтэйгээ, охид охидтойгоо тоглох илүү дуртай байна.
Бусдын юу мэдэрч байгааг ойлгож эхлэх ч өөрт нь илүү анхаарал хандуулахыг шаардсан хэвээр байна.
Хошин шогийн мэдрэмж нь хөгжиж эхэлнэ. Жижиг онигоо, шог яриа, шог ном зэрэгт дуртай болно.

ХЭЛ ЯРИАНЫ ХӨГЖИЛ

Телевизийн дуртай нэвтрүүлэг, кино, хүүхэлдэйн кино зэргийнхээ талаар ярьж өгнө.
Ярихдаа хэл зүйн дүрмийг зөвөөр ашигладаг.
Нэрээ үсэглэж, зарим үсэг тоог бичиж чадна.
Зарим энгийн үгийг уншиж чадна.

МЭДРЭЛИЙН БОЛОН ХӨДӨЛГӨӨНИЙ ХӨГЖИЛ

Том булчингуудаа удирддаг болно. Тэнцвэрээ сайн олж, гүйж, харайж, үсэрнэ.
Өөрлүү нь шидсэн бөмбөгийг барьж авна.
Хүнийг дүрсэлж зурахдаа багадаа найман хэсгээс бүтсэнээр зурна. Мөн олон төрлийн хэлбэр дүрсийг дуурайлган зурж чадах ба өөрийнхөө зохиосон зүйлсийг зурах дуртай болно.
Нэрээ бичиж чадна.
Хувцсаа өөрсдөө өмсөнө.