"Монголын ипотекийн корпораци Орон сууцны санхүүжилтийн корпораци”-ийн ТУЗ-ийн дарга С.Оргодолтой орон сууцны найман хувийн хүүтэй зээлийн талаар болон МИК-ийн зарим асуудлаар ярилцлаа.

-Танай корпорацийг ямар статустай, яг ямар үйл ажиллагаа явуулдаг болохыг хүмүүс тэр бүр мэддэггүй. Тиймээс кор­по­рацийнхаа талаар болон сүүлийн үед хэрэг­жүүлж буй ажлынхаа талаар товч танилцуулахгүй юу?
-Анх 2006 онд арилжаа­ны есөн банк Монголбанктай хамтран Монголын ипоте­кийн корпораци ХХК-ийг байгуулсан. Үндсэн зо­рилго нь хөрөнгөөр батал­гаажсан үнэт цаас гарган дотоод, гадаад хөрөн­гийн зах зээл дээр бор­луулах замаар ипотекийн анхдагч болон хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлж, Монгол Улсын хүн амыг орон сууцаар хангах, орчин үед түргэн тэлж буй хотжилтын яв­цад орон сууцны бүтээн бай­гуулалтыг дэмжиж, орон сууцны зээлийн урт хуга­цаат санхүүжилтийн тог­толцоог бий болгоход оршиж буй юм.

Хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаас гаргах зорилго маань Хөрөнгөөр батал­гаажсан үнэт цаасны тухай хууль 2010 онд батлагдах хүртэл эрх зүйн орчин бүр­дээгүй байсан ч 2013 оноос эрх зүйн орчин нь бүр­дэж, Монгол Улсын Зас­гийн газар, Монголбанк хамтран “Барилгын сал­барыг дэмжих, улмаар орон сууцны үнийг тогтвор­жуу­лах” дэд хөтөлбөр буюу найман хувийн хүүтэй зээ­лийн орон сууцны хөтөл­бөр хэрэгжүүлэх шийдвэр гаргаснаар эрчимтэй ажил­лах боломж нөхцөл бүрдсэн юм.

Манай компани ч 2012 оны гуравдугаар сард “Орон сууцны санхүүжилтийн компани”-ийн тусгай зөвшөөрлөө авах, буцаан солих нөхцөлтэйгөөр орон сууцны зээлийн багцыг банкуудаас худалдан авах зэргээр өөрсдөөсөө хамаарах бэлтгэлээ ханган үйл ажиллагаа явуулж байсан. Одоогоор “МИК ОССК” ХХК нь хоёр удаагийн хэлцлээр нийт 545 гаруй тэрбум төгрөгийн Ипотекийн зээлээр баталгаажсан бондыг (ИЗББ) амжилттай анх удаа нэвтрүүлж гаргасан.

Одоо гурав дахь ээлжийн орон сууцны санхүүжилтийн бондыг гаргахаар тусгай зориулалтын компаниа байгуулан, худалдан авч болох орон сууцны зээлийн багцаа шалгаж сонгон, уг багцынхаа чанарыг шалгуулахаар хуулийн болон санхүүгийн хөндлөнгийн байгууллагаар дүгнэлт гаргуулан үнэт цаасны танилцуулгаа бэлтгэх зэргээр 6000 гаруй зээлдэгчийн 320 гаруй тэрбум төгрөгийн зээлийн багцыг худалдан авах бэлтгэлийг хангаж байна.

Мэдээж уг ажлыг хуулийн дагуу санхүүгийн Зохицуулах хорооны хяналт, зөвшөөрлийн дагуу явуулах болно.

-МИК-ийг анх арилжааны хэдэн банк хамтран байгуулж байсан ч одоо тодорхой хувийг Засгийн газар эзэмшдэг гэдэг. Яг хэдэн хувийг Засгийн газар эзэмшиж байна вэ. Засгийн мэдэлд тодорхой хувь нь очсоноор ямар давуу талтай болж байгаа вэ?
Манай компанийг анх арилжааны есөн банк болон Монголбанк хамтран байгуулсан гэдгийг дээр хэлсэн. Эдгээрээс “Анод”, “Зоос” банк хасагдсан ч шинээр хөрөнгө оруулагч орж ирснээр одоо 12 хөрөнгө оруулагчтай бол­оод байна.

Үүний дотор Засгийн Газрын шийдвэрээр Хөгжлийн банк “МИК” ОССК ХХК-ийн нийт 4000 ширхэг хувьцааг энэ оны гуравдугаар сард худалдан авч, хувьцаа эзэмшигч болсноор тус компанийн төрийн хувьцаа эзэмшигч байгууллагын эзэмшиж буй хувь нь нийт хувьцааны 19.67 хувийг эзэлж байна.

Мэдээж шинээр хөрөнгө оруулалт татсанаар тус компани өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээгээ сайжруулан үйл ажиллагаагаа илүү далайцтай явуулах нөхцөлийг бүрдүүлж байгаа.

-Яг одоогийн байдлаар МИК-ийн өмнө ямар асуудал тулгамдаж байна вэ?
-Монголбанк болон Засгийн газар, Санхүүгийн зохицуулах хороо томоохон дэмжлэг үзүүлж байгаа нь бидний үйл ажиллагаанд таатай нөхцөл бүрдүүлж байгааг юуны өмнө хэлье. Бид Монгол Улсад ипотекийн хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэх зорилготой ажиллаж байна. Нэлээд томоохон амжилт, ахиц байгаа ч, тулгарч байгаа зарим сорилт бий.

Ипотекийн тогтвортой хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэхэд дан ганц манай компанийн чармайлт хангалтгүй. Учир нь манай үнэт цаасны зах зээл төлөвшөөгүй, тогтвортой оролцогчид байхгүй тул бидний гаргаж байгаа үнэт цаасыг худалдан авагч, арилжаалагчид буюу мэргэшсэн хөрөнгө оруулагчид хамгийн чухал байгаа юм.

Тухайлбал бусад оронд нийгмийн болон бусад даатгалын сан, хөрөнгө оруулалтын сангууд нь орон сууцаар баталгаажсан үнэт цаас буюу ИЗББ-ыг идэвхтэй худалдан авах замаар хөрөнгөө эрсдэлгүй активт байршуулах, тэтгэврийн насанд хүрэхээр нь олгох мөнгөөр нь орон сууцных нь асуудлыг шийдвэрлэхэд ашигладаг туршлага бий.

АНУ-д гэхэд “Community Reinvestment Act” буюу үйл ажиллагаа явуулж байгаа нутаг дэвсгэрийнхээ орон сууцны хангамжийг сайжруулахад зээл, хө­рөнгө оруулалтынхаа тодор­­хой хувийг заавал ор­уулж үйл ажиллагаагаа тэ­лэх, төрөлжүүлэх бусад зөвшөөрлийг олгох хуулийн шаардлага тавьснаар олон сая хүнийг Америк мөрөөд­лөөр амьдрах санхүүгийн боломжийг бүрдүүлсэн байдаг.

Ипотекийн анхдагч зах зээлийн стандартууд бүх банк болон иргэдэд маань хэвшиж амжаагүй байгаа нь бэрхшээл болдог. Үүний нэг жишээ бол зээлдэгчдийн амь насны даатгал. Яваандаа бид одоо мөрдөгдөж байгаа ипотекийн хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэхэд шууд хамаатай олон хууль, журамд нэмэлт өөрчлөлт оруулах, сайжруулан хэв­шүүлэх ажил гарч байна.

Мөн нэг зүйлийг дурьдахад өнөөдөр бидэнд тулгарч буй олон асуудал хууль журам дутагдалтай бус харин тэдгээрийг хэрхэн зөв зохистой хэрэглэж, хэрэгжүүлж, хянаж байгааг илүү сайжруулахад анхаарах хэрэгтэй санагддаг.

Мөн бид өөрсдөө зах зээлийнхээ хэмжээнд хүрч томрох, өөрөөр хэлбэл хө­рөнгө оруулалт, төлөвшил, чадавхийн хувьд хурдтай өсөх өсөлтийг зөв удирдах, төлөвлөх зэрэг асуудлууд бидний төсөөлж байснаас ч хурдтай байна.

Бидний өнөөдрийн гаргаж байгаа үнэт цаас 20 хүртэл жил чанараа алдахгүй, хөрөнгө оруулагч­даа өгөөжтэй байхын сацуу уг бондын цаана орон сууцтай, бага хүүтэй зээлийг хүссэн үедээ авч болдог тогтвортой, хүрэлцээтэй систем, зах зээлийг хөгжүүлэх, хадгалах нь оролцогч бүх талаас чармайлт шаардана.

Үүний дотор хямдхан буюу найман хувийн хүүтэй зээл авсан зээлдэгч нар маань зээлээ тогтмол хугацаанд нь төлж байх нь хамгийн чухал суурь нөхцөл болдог. Хэрэв зээлээ төлөхгүй, үүргээ биелүүлэхгүй бол орон сууцны санхүүжилтийн эх үүсвэрийг нь гарган өгч, хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасыг эзэмшигч хөрөнгө оруулагчийн эр­хийг хамгаалах, зах зээ­лийн сахилга дэг жур­мыг тогтооход чухал үүрэгтэй оролцдог үл хөдлөх хөрөн­­гийн бүртгэлийн болон хууль, шүүхийн бай­гууллагуудын ч үүрэг шат шатандаа чухал үүрэгтэй байх болно.

Одоохондоо бид зээл олгох, авах, түүнийг нь хөрөнгө оруулагчдад багцлан худалдах хэсэгт нь л явж байгаа тул дараагийн шатны асуудлууд хараахан гарч ирээгүй байна.

Хэрэв тийм хэрэгцээ шаардлага үүсвэл яаж ажиллах, юу хийх ёстойг манай хуулиуд маш сайн зохицуулсан, МИК ч олон улсын жишиг туршлага түвшний хэмжээнд үнэт цаасаа гаргах үүднээс олон улсын зөвлөх компани авч ажиллуулан бүх шатны гэрээнүүдийг байгуулсан.

Товчхон хэлбэл, шударга зээлдэгч буюу зээлээ төлж байгаа зээлдэгчдэд маш тааламжтай буюу хуучин байсан жилийн 16-18 хувийн хүүтэй байсан 15 хүртэлх жилийн зээлийг найман хувийн хүүтэйгээр 20 хүртэл жилээр үргэлжлүүлэхээр эрхийг нь баталгаатай хангасан.

-Одоогоор орон сууцны зээлээр баталгаажсан үнэт цаасыг хаалттай гаргаж байгаа. Хэзээнээс хөрөнгийн бирж дээр гарах вэ. Бэлтгэл ажил хэр хангагдаж байна вэ?
-Үнэт цаасыг хаалттай гаргаж байгаа хэдий ч уг санхүүгийн хэрэгсэлд хөрөнгө оруулах сонир­холтой аливаа этгээд үнэт цаасыг нь эзэмшигчдээс үнэт цаас худалдан авах нь нээлттэй. ИЗББ нь тогтмол купонтой, урт хугацааны хөрөнгө оруулалтын хэрэгсэл тул үндсэн хөрөнгө оруулагчид нь урт хугацааны хөрөнгө оруулагчид буюу богино хугацааны арилжаагаар ашиг олох сонирхолтой хөрөнгө оруулагчид тэр бүр сонирхдоггүй.

Бусад орны туршлагаас ажиглахад ч ИЗББ нь биржээс гадуур буюу “OTC” зах зээл дээр арилжигдах нь элбэг байдаг нь уг санхүүгийн хэрэгслийн онцлогтой холбоотой. Нөгөө талаас биржийн арилжаа нь аливаа хөрөнгө оруулагчийн хувьд нээлттэй байдаг тул бүгд мэргэжлийн хангалттай мэдлэг мэдээлэлтэй байхгүй байх тохиолдол гардаг тул хаалттай хэлцлээс илүү шаардлага тавигддаг бөгөөд энэ нь хэлцлийн зардлыг нэмэгдүүлэхэд хүргэдэг. Хэлцлийн зардал өсөх нь эргээд анхны ипотекийн зээлийн өртөг буюу зээлийн хүүг нэмэгдүүлэхэд нөлөөлж болзошгүй юм.

Иймд шинээр гараад удаагүй байгаа үнэт цаасны хувьд энэ талаар тодорхой хэлэхэд эрт байна. Гэхдээ мэдээж энэ хугацаанд манай компанийн хувьд тодорхой ажил явуулж туршлага судалж байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй юм.

-Үнэт цаасны арилжаа, гуравдагч хөрөнгө оруулагч хэр байх бол. Энэ талаар судалсан уу?
-Найман хувийн хүүтэй зээл олгох хөтөлбөр нь зөвхөн иргэдэд бага хүүтэй, урт хугацааны ипотекийн зээл олгох үйл ажиллагааг дэмжээд зогсохгүй Монгол Улсад ипотекийн зах зээлийн багтаамжийг тэлэх, ипотекийн хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэхэд чухал алхам, дэмжлэг болж байна. Хоёрдогч зах зээл хөгжүүлэхэд хамгийн чухал хэсэг нь институциональ хөрөнгө оруулагчдыг бий болгох тэдгээрийн хэрэгцээнд тохирсон хоёрдогч зах зээлийн бүтээгдэхүүн бий болгох явдал байдаг.

Манай улсын хувьд ипотекийн зах зээл хөгжөөд удаагүй, хоёрдогч зах зээлийн хувьд нийт ипотекийн зах зээлийн хэрэгцээг хангаж чадахааргүй явцуу хүрээнд явагдаж ирсэн.

Гэхдээ энэ хугацаанд “МИК ОССК” ХХК-ийн зүгээс анхны хөрөнгөөр батал­гаажсан үнэт цаас гаргах, ипотекийн зээл­ийн үйл ажиллагаанд стан­дартыг нэвтрүүлэх, хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны үйл ажиллагааны хууль, эрхзүйн орчинг бий болгох ажлыг олон улсын байгууллагуудын дэмжлэг болон өөрийн нөөц бололцоонд тулгуурлаж энэхүү анхны томоо­хон хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх бэлтгэл ажил, суурь нөхцөлүүдийг бүрдүүлэхэд анхаарч ажиллаж ирсэн.

Бидний хувьд өнөөдөр “МИК ОССК”-ийн охин компани болох Тусгай зориулалтын компаниудаар дамжуулан гаргаж буй ИЗББ нь хөрөнгө оруулагчдын өмнө хүлээсэн үүргээ нэр төртэй биелүүлэх бүрэн бололцоотой гэж үзсэн бөгөөд энэ нь хөтөлбөрт оролцогч талуудаас ч тавьж буй эхний шаардлага байсан.

Бидний зүгээс ИЗББ нь манай улсын санхүүгийн зах зээлд гарч буй олон шинэ бүтээгдэхүүний анхдагч нь болж байгаа учир анхны ИЗББ-ыг олон улсын жишигт нийцсэн, чанартай бүтээгдэхүүн гаргахад ихээхэн анхаарал хандуулсан.

Хөтөлбөрийн хүрээнд үнэт цаасны анхны хөрөнгө оруулагч нь Монголбанк, арилжааны бан­­кууд байхаар заасан бө­гөөд Монголбанкнаас баталсан “Орон сууцны ипотекийн санхүү­жилтийн журам”-ын дагуу Монгол­­банкны эзэмшиж буй ИЗББ-ын үлдэгдлийг дахин хөрөн­­гөжсөн Нийгмийн даат­галын сангийн активт хөр­вүүлэх арга хэмжээ авна гэж заасан байдаг. Гуравдагч хөрөнгө оруулагч уг бүтээгдэхүүнийг хэр сонирхох нь эдийн нөхцөл байдал болон санхүүгийн өөр бусад хэрэгслийн хугацаа, хүүний түвшнээс шууд хамааралтай.

Анхны ИЗББ гаргахын өмнө Японы хэд хэдэн хөрөнгө оруулагчид цаашид гуравдагч арил­жаагаар худалдан авах болол­цоотой эсэхийг су­далж байсан. Одоогийн бондын өгөөж маань зах зээл дэх эрсдэлгүй хүүгийн түвшинээс доогуур байгаа нь нэлээн бэрхшээлтэй зүйл юм.

-Орон сууцны санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоог бүрдүүлэх зорилгоор найман хувийн хүүтэй ипотекийн зээл хэрэгжиж эхэлсэн. Гэвч иргэдийн дунд энэхүү зээл зогсчих вий гэсэн айдас байсаар байна. Та үүнд албан ёсны хариулт өгөхгүй юу?
-Хөтөлбөрийг Засгийн газар, Монголбанкнаас хамтран санаачлан хэрэгжүүлж байна. МИК-ийн хувьд уг хөтөлбөрт үнэт цаасжуулалтын үйл ажиллагааг гүйцэтгэх үүрэгтэйгээр оролцож байгаа. Уг хөтөлбөрийн нэг онцлог нь эхнээсээ санхүүжилтийн эх үүсвэрийг олгох, үнэт цаасыг эзэмших этгээдийг тодорхойлж өгснөөрөө, өөрөөр хэлбэл сан­хүүжилтийн бүтэн циклийг харгалзан үзэж төлөвлөснөөрөө их давуу талтай.

Хөтөлбөрийн хүрээнд гарч буй үнэт цаас нь банкуудын тайланд тэнцэлд да­­­­рамт учруулахгүй, банкуу­­­дад тулгарч байдаг эх үүсвэр, өр төлбөрийн цаг хуга­цааны зөрүүний асуу­далд нэмэлт дарамт уч­руулахгүй зэрэг түр ху­гацаанд хэрэгжээд дуусахгүй байх зэрэг олон давуу талтай тул айх зүйл байхгүй.

Урьд хэрэгжүүлж байсан төрийн албан хаагчийн зургаан хувийн хүүтэй зээл гэх мэт олон хөтөл­бөрүүд тогтвортой байх, нөхөн сэргээгдэж, хүр­тээмжтэй байх талаар дутагдалтай байснаас эхний хэдэн хүн нь аваад үлдсэн нь хоцордог байсан туршлага нөлөөлсөн ч байж магадгүй.

Мөн орон сууцаа хурдан зарах, үнэ хүргэх өрсөлдөөн үүсгэх гэсэн зарим нөхөд ч ийм ойлголтыг зориуд бий болгосон байхыг үгүйсгэхгүй. Сонин хэвлэлд иймэрхүү мэдээлэл гарч байсан ч одоо асуудал нэг мөр ойлголттой болсон байх гэж бодож байна.

-Найман хувийн орон сууцны зээлд хамрагдахын тулд юуны түрүүнд 30 хувийн урьдчилгаагаа төлөх шаардлагатай. Түүнчлэн өндөр настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд банк зээл гаргахгүй байгаа. Үүнд ямар нэгэн зохицуулалт байна уу. Эсвэл төрийн халамжийн бодлогоор шийдэгдэх асуудал уу?
-Орон сууц худалдан авах нь тухайн иргэний урт хугацаанд хийж буй, заримдаа хамгийн томоохон хөрөнгө оруулалт нь болдог. Орон сууц худалдан авахдаа тодорхой хэмжээний хуримтлал бий болгож түүний урьдчилгаа төлбөрт нь төлөх шаардлага нь олон шалтгаантай. Нэгдүгээрт, тухайн зээлийн эргэн төлөгдөх магадлалыг нэмэгдүүж байдаг.

Учир нь зээлдэгч нь өөрийн орлогын эх үүсвэртэй, түүгээрээ зээ­лийн эргэн төлөлтийг гүйцэтгэхээр хүсэлт гаргаж байгаа бөгөөд өөрийн тодор­хой хуримтлалыг бий болгосны баталгаа болж байдаг.

Хоёрдугаарт, орон сууц худалдан авагч аль хэдийнэ 30 хувийн хөрөнгө оруулалт хийж байгаа нь тухайн зээл эргэн төлөгдөх магадлалыг нэмэгдүүлэх, орон сууцны үнийн гэнэтийн огцом уналтаас үүдэн орон сууцны зээлийг эргэн төлөх хүсэл эрмэлзлэлгүй болох зэрэг олон эрсдэлээс хамгаалдаг.

Зээлдэгч зээлээ эргэн төлж барагдуулж чадахгүй байх нь үнэт цаасны төлбөр төлөгдөхгүй болох улмаар энэхүү хөтөлбөр амжилтад хүрэхгүй байх хамгийн гол шалтгаан.

Гагцхүү оролцогч бүх этгээдүүд үүргээ биелүүлж байж энэхүү санхүүгийн хэрэгсэл тогтолцоо нь урт хугацаанд хэрэгжиж олон иргэд үр шимийг хүртэх бололцоо бүрдэнэ. Урьдчилгаа төлбөрийг бууруулах, тодорхой хэсгийг нь төрөл бүрийн баталгааны хөтөлбөрт хамруулах зэрэг туршлагууд байдаг. Гэхдээ энэ нь найман хувийн хөтөлбөрийн гол зорилго биш гэж бодож байна.

Энэхүү хөтөлбөрийн гол зо­рилго нь ипотекийн зээл авах чадавхтай, тодорхой хэмжээний хуримтлал хийсэн хэдий ч өндөр хүүний дарамтаас үүдэн орон сууц худалдан авч чадахгүй байгаа олон иргэдэд боломж олгох явдал юм. Харамсалтай нь нэг хөтөлбөрөөр бүгдийг шийдвэрлэх боломжгүй. Урьдчилгаа төлбөрийн хөнгөлөлт үзүүлэх нь өөр зорилготой хө­төлбөр, тусад нь өөр арга хэрэгслийн хүрээнд шийдвэрлэх илүү оновчтой гэж үзэж байна.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй, өндөр настанд зээл олгох асуудалд банкны зүгээс тухайн хүсэлт гаргаж буй орон сууцны ипотекийн зээлийг эргэн төлөгдөх боломжтой эсэхэд голлон анхаарч байгаа.

Харин эдгээр иргэдэд банкны зүгээс орон сууцны зээл олгохгүй гэсэн заалт, шалгуур байхгүй. Монголбанкнаас баталсан “Ипотекийн зээлийн үйл ажиллагааны журам”, “Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтийн журам”-д тэтгэврийн настай, эсвэл тэтгэврийн нас дөхсөн иргэнд ипотекийн зээл олгохыг хориглосон заалт байхгүй бөгөөд банкууд өөрс­дийн хийсэн зээлийн шин­жил­гээнд үндэслэн зээл олгох шийдвэрийг гар­гана.

Гэхдээ ипотекийн зээл нь урт хугацаатай (дэд хөтөлбөрийн хувьд 20 хүртэл жилийн хугацаатай) учир зээлийн нийт хугацаанд зээлдэгчийг амь насны даатгалд хамруулах шаардлагатай байдаг.

-Орон нутагт худалдаж авсан орон сууцны зээлийн багцуудыг МИК худалдаж авсан уу?
МИК-ийн зүгээс үнэт цаасны хэлцлийн хүрээнд худалдан авч буй зээлийн хөрөнгийн багцад газар зүйн байршил, анх зээл олгосон хугацаа зэрэгт аливаа шаардлага тавихгүй байгаа. Өөрөөр хэлбэл хөтөлбөрт оролцогч банкнаас санал болгосон, хөтөлбөрийн шал­гуур, шаардлагыг хангасан аливаа зээлийн хөрөнгийг бид худалдан авах­­аар судалж үзэж байгаа.

-Монголбанкны Мөнгөний бодлогын зөвлөл бодлогын хүүгээ өсгөж 12 хувьд хүргэсэн. Энэ нь найман хувийн хүүтэй орон сууцны зээлд ямар нэг байдлаар нөлөөлөх үү?
-Монголбанкны бодлогын хүү бол мөнгөний бодлогын хэрэгсэл.

Мөнгөний бодлогын энэхүү хүчтэй хэрэгсэл нь шууд ба шууд бусаар санхүү зах зээлд бүхэлд нь нөлөө үзүүлэх чадвартай, боломжтой. Бодлогын хүү нэмж байгаа нь мөнгөний хатуу бодлого хэрэгжүүлж байгаагийн илрэл бөгөөд зах зээлд эргэлдэж байгаа нийт мөнгөний хэмжээ, улмаар банкны зүгээс зээл олгох хэмжээг хязгаарлах зорилготой байдаг.

Ингэснээр банкны зүгээс зээл олгож буй хэмжээ, шал­гуурыг нэмэгдүүлэх ханд­лага ажиглагддаг. Найман хувийн хөтөлбөрийн хувьд бусад төрлийн зээлээс ялгаатай нь Монголбанкны зүгээс эх үүсвэрийг банкуу­дад олгож уг эх үүсвэрээс банкууд иргэдэд найман хувийн хүүтэй орон сууцны зээл олгож байгаа учир шууд нөлөөлөл харьцангуй бага. Харин зээлийн эргэн төлөлтөд бага зэрэг нөлөөлдөг.

М.Уянга