ӨнөөдөрТатварын буцаан олголт гэж юу вэ, хэрхэн хамрагдах вэ
Иргэн бүр тухайн жилд орлого олсон бол татвар төлөх үүрэгтэй байдаг. Иргэний орлогод цалин хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах бусад орлого, үйл ажиллагааны орлого, хөрөнгийн орлого, хөрөнгө борлуулсны орлого, төлбөрт таавар, бооцоот тоглоом, эд мөнгөний хонжворт сугалааны орлого, урлагийн тоглолт, спортын тэмцээний шагнал, наадмын бай шагнал, шууд бус орлогууд хамаарна. Эдгээр орлогоос Хувь хүний орлогын албан татвар төлсөн иргэн хуульд заасан хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөд хамрагдах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл үүргээ биелүүлсэн иргэн эрхээ эдлэх боломж нь бүрдэж байгаа юм. Хувь хүний орлогын албан татварын тайланг жилдээ нэг удаа тайлагнадаг онцлогтой юм. Хувь хүн өөрийн болон банк санхүүгийн байгууллагаас авсан зээлийн хөрөнгөөр амьдран суух зориулалтаар хувьдаа орон сууц барих, худалдан авах, хашаа байшин худалдан авахад зарцуулсан 30 сая төгрөгөөс дээшгүй хөрөнгөтэй тэнцэх орлогыг чөлөөлнө. Тухайлбал, 100 сая төгрөгөөр байр худалдаж авсан тохиолдолд хуулийн дагуу 30 хүртэлх сая төгрөгийн орлогыг чөлөөлөн, тухайн жилд төлсөн татварыг буцаан олгоно.Мөн жилд төлсөн сургалтын төлбөрийнхөө баримтыг баталгаажуулах ёстой бөгөөд магистр, доктор, эчнээ ангийн сургалтын төлбөрөөс хөнгөлөлт эдлэх боломжгүй аж. Татвар төлөгчийн жилийн орлогын дүн, хэдэн хувиар татвар төлснөөс хамааран буцаан олгох татварын дүн харилцан адилгүй байх юм.
-ТАТВАРЫН БУЦААН ОЛГОЛТОД ХЭРХЭН ХАМРАГДАХ ВЭ-
Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэхэд бүрдүүлэх материалын жагсаалтыг Татварын ерөнхий газрын www.mta.mn сайтын“Үйлчилгээ” цэсний хөнгөлөлт, чөлөөлөлт хэсэгт байршуулсан байдаг бөгөөд доор хүснэгтээр хавсаргаж байна. Орлогын эх үүсвэрээс шалтгаалан холбогдох нотлох баримтууд байж болно. ХХОАТ-ын тухай хуулийн 9.1.3-т заасны дагуу орон сууц худалдан авахад оруулсан хөрөнгө нь албан татвар төлсний дараах орлого гэдгийг нь нотлох баримт юм. Цалингийн хуримтлал, хадгаламжийн дэвтэр зэрэг нь нотлох баримт юм. Иргэд хоорондын зээлийн гэрээ байгуулсан болон гадаадын аль нэг улсад хууль бусаар амьдран суугаад хөдөлмөр эрхэлж олсон орлогоор орон сууц худалдан авсан бол хөнгөлөлтөд хамрагдахгүй. Мөн хувиараа бизнес эрхлэгч ХХОАТ төлдөггүй иргэн хөнгөлөлтөд хамрагдах боломжгүй. Буцаан олголт авахаар 2016 оны нэгдүгээр сарын 22-ноос өмнө тайлангаа ирүүлсэн, нийслэлийн 1-р ээлжийн 11727 иргэний баталгаажуулсан илүү төлөлтийг гуравдугаар сард багтаан олгохоор Нийслэлийн төрийн сангаас төлөвлөжээ. Татварын буцаан олголтын хугацаа дуусан бөгөөд ирэх оны эхний сард татварын буцаан олголтыг дахин өгдөг учир түүнээс өмнө иргэд баримт, материалаа цуглуулах шаардлагатай юм. Материалаа бүртгүүлэн өгсөн иргэний хувьд татварын албанд тайлангаа өгөөд, материалаа бүрдүүлсэн бол давтан хяналт гэж хийдэг байна. Давтан хяналтаар зөрчил илрээгүй бол Төрийн сан руу татварын албанаас шилжүүлэн өгч, Төрийн сангаас улс орны нөхцөл байдал, эдийн засагтай уялдуулан иргэдэд татварын илүү төлөлтийг өгдөг. Өнгөрсөн хоёр жилийн төлөлтөөс харахад хоёр ээлжээр зохион байгуулаад, эхний ээлжийн буцаан олголтыг гурван сардаа багтаан олгодог бол хоёрдугаар ээлжийг 4-р сардаа олгодог байна.
Т.БАТСҮРЭН
ТАТВАРЫН ХӨНГӨЛӨЛТ ЭДЛЭХИЙН ТУЛД ДООРХ МАТЕРИАЛУУДЫГ БҮРДҮҮЛНЭ
|
1. "Хувь хүн өөрийн орлого болон банк, санхүүгийн байгууллагаас авсан зээлийн хөрөнгөөр амьдран суух зориулалтаар анх удаа хувьдаа орон сууцны барилга барих, эсхүл худалдан авахад зарцуулсан 30.0 сая төгрөгөөс дээшгүй хэмжээний хөрөнгөтэй тэнцэх орлого"-ыг чөлөөлөхдөө /ХХОАТТХ-ийн 16.1.12/ |
||||
|
ОРОН СУУЦНЫ ЧӨЛӨӨЛӨЛТ ЭДЛЭХ АНХНЫ ЖИЛД |
||||
|
Д/Д |
Бүрдүүлэх бичиг баримт |
Бүрдүүлэх баримтад тавигдах шаардлага |
||
|
Бичиг баримтыг өөрийн биеэр татварын албанд хүргэх |
Монгол шуудан компаниар хүргүүлэх |
|
||
|
1 |
Харъяа татварын албанд татвар төлөгчөөр бүртгүүлж татвар төлөгч иргэний орлого татварын бүртгэлийн дэвтэр авах /Хорооны тодорхойлолт, иргэний үнэмлэхний хуулбар, 2 хувь цээж зураг бүрдүүлж харъяа татварын албанаас авах / |
Дэвтэрт орлого олгон суутган тооцоолол хийсэн этгээд тэмдэглэл хийж, гарын үсэг зурж, тэмдэгээр баталгаажуулна. |
Дэвтэрт орлого олгон суутган тооцоолол хийсэн этгээд тэмдэглэл хийж гарын үсэг зурж, тэмдэг дарж баталгаажуулна. Дэвтэрийг наториатаар баталгаажуулсан байх |
|
|
Хуулбарын хамт авч ирэх, Татварын улсын байцаагч эх хувьтай тулгаж, хуулбар дээр тэмдэг дарж баталгаажуулах |
||||
|
2 |
Харъяа татварын албанаас цахим татварын системд Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан шивэх нууц үг авах |
Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан ТТ-06 (a), |
||
|
ТТ-06 (б) маягтыг цахим татварын системээр тайлагнаж, тайланг хэвлэсэн байх |
||||
|
3 |
Чөлөөлөлтөд хамрагдах иргэний 1. харъяа татварын албанд 2. санхүүгийн асуудал эрхэлсэн нэгжид гаргасан хүсэлт |
Хүсэлтийг www.mta.mn сайтанд байршуулсан нэгдсэн загвараар бичнэ. |
||
|
/татварын албанд гаргах хүсэлтэнд орлогын эх үүсвэрийг тодорхой бичих, |
||||
|
санхүүгийн асуудал эрхэлсэн нэгжид гаргах хүсэлтэнд банк, картын дугаар, |
||||
|
дансны дугаарыг зөв бичих/ |
||||
|
4 |
Иргэний үнэмлэх, хуулбарын хамт |
Иргэний үнэмлэхийг хуулбарын хамт авч ирэх, Татварын улсын байцаагч эх хувьтай |
Иргэний үнэмлэхийг наториатаар баталгаажуулсан байх |
|
|
тулгаж, хуулбар дээр тэмдэг дарж баталгаажуулах |
||||
|
5 |
Нийгмийн даатгалын дэвтэр, хуулбарын хамт |
Нийгмийн даатгалын дэвтрийг хуулбарын хамт авч ирэх,Татварын улсын байцаагч эх хувьтай |
Нийгмийн даатгалын дэвтрийг наториатаар баталгаажуулсан байх |
|
|
тулгаж, хуулбар дээр тэмдэг дарж баталгаажуулах |
||||
|
6 |
Үл хөдлөх, эд хөрөнгө өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ |
Үл хөдлөх эд хөрөнгийг бүртгэх газраас тухайн татвар төлөгч хувь хүнд олгосон “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ”-г хуулбарын хамт авч ирэх, ТУБ эх хувьтай нь тулгаж, хуулбар дээр тэмдгээ дарж баталгаажуулна. |
Үл хөдлөх эд хөрөнгийг бүртгэх газраас тухайн татвар төлөгч хувь хүнд олгосон “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ”-г наториатаар баталгаажуулсан байх /Чөлөөлөлт эдлэхийг хүссэн хүний нэр гэрчилгээнд бичигдсэн байх/ |
|
|
Гэрчилгээг эх хувиар авч ирэх боломжгүй тохиолдолд наториатаар баталгаажуулсан байх |
|
|||
|
/Чөлөөлөлт эдлэхийг хүссэн хүний нэр гэрчилгээнд бичигдсэн байх/ |
|
|||
|
7 |
Зээл олгосон банк, санхүүгийн байгууллагатай байгуулсан гэрээ, төлбөрийн баримтын хамт |
Хувь хүн орон сууцны барилга барих, худалдан авахад зориулан зээл олгосон банк, санхүүгийн байгууллагатай хийсэн |
Хувь хүн орон сууцны барилга барих, худалдан авахад зориулан зээл олгосон банк, санхүүгийн байгууллагатай хийсэн зээлийн гэрээ нотариатаар баталгаажсан байх |
|
|
зээлийн гэрээг хуулбарын хамт авч ирэх, Татварын улсын байцаагч эх хувьтай тулгаж тэмдэг дарж баталгаажуулах |
||||
|
8 |
Орон сууцны захиалгын болон худалдах, худалдан авах гэрээ |
Чөлөөлөлт эдлэх хүний нэр дээр хийгдсэн гэрээ эх хувиараа |
|
|
|
байхгүй тохиолдолд нотариатаар баталгаажсан байх |
||||
|
9 |
Орон сууц худалдан авах болон хувьдаа орон сууцны барилга барихад зарцуулсан орлогын эх үүсвэрийг нотлох баримт, мөнгө төлсөн баримт |
Байрны төлбөр төлсөн баримтын хуулбар, эх хувьтай тулгаж үзэх, орон сууц худалдан авахад оруулсан хөрөнгө нь татвар төлсний дараахь орлого гэдгийг нотлох баримтууд байна. Орон сууц худалдан авах болон хувьдаа орон сууцны барилга |
Байрны төлбөр төлсөн баримтын хуулбар, эх хувьтай тулгаж үзэх, орон сууц худалдан авахад оруулсан хөрөнгө нь татвар төлсний дараахь орлого гэдгийг нотлох баримтууд байна. Орон сууц худалдан авах болон хувьдаа орон сууцны барилга барихад зарцуулсан хөрөнгө нь татвар төлсөний дараах орлого гэдгийг нотлох шаардлагатай. Бэлэглэлийн орлого хүлээн авсан тохиолдолд бэлэглэгчтэй гэрээ байгуулан нотариотаар баталгаажуулсан байх бөгөөд бэлэглэгчийн нийгмийн даатгалын болон, иргэний орлого татварын бүртгэлийн дэвтрийг нотариотаар баталгаажуулсан байх |
|
|
барихад зарцуулсан хөрөнгө нь татвар төлсөний дараах орлого гэдгийг нотлох шаардлагатай. |
||||
|
Бэлэглэлийн орлого хүлээн авсан тохиолдолд бэлэглэгчтэй гэрээ байгуулан нотариотаар баталгаажуулсан байх бөгөөд бэлэглэгчийн нийгмийн даатгалын болон, иргэний орлого татварын бүртгэлийн дэвтрийг эх хувийг хуулбарын хамт авч ирэх |
||||
|
10 |
Хөрөнгийн үнэлгээний тайлан |
Хэрэв хувь хүн орон сууцны барилгыг барьсан бол хөрөнгийн үнэлгээний байгууллагаар үнэлүүлсэн тайлан, үнэлүүлээгүй тохиолдолд уг барилгыг барихад зарцуулсан анхан шатны хүчин төгөлдөр баримтуудын жагсаалтыг гаргасан байх |
||
|
11 |
Үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсны албан татвар төлсөн баримт |
Татвар төлөгч иргэн, хувь хүний өмчилж байсан орон сууцыг худалдан авсан тохиолдолд орон сууцаа худалдсанэтгээдийн үл хөдлөх эд хөрөнгө |
||
|
борлуулсны 2%-ийн албан татвар төлсөн баримт байна. |
||||
|
12 |
Ажил олгогчоос олгосон цалингийн тооцооллын хүснэгт |
Хүснэгтэнд овог нэр , албан тушаал , цалингийн дүн , суутгуулсан албан татварын мэдээллийг оруулж санхүүгийн тэмдэг, гарын |
||
|
үсгээр баталгаажсан байх |
||||
|
2. “Орон сууцны барилга барих эсхүл худалдан авахад зарцуулсан орлого”-ыг чөлөөлөхдөө /ХХОАТТХ-ийн 16.1.12/ |
|
|||
|
ОРОН СУУЦНЫ ЧӨЛӨӨЛӨЛТ ЭДЛЭХ ХОЁР ДАХЬ БОЛОН ТҮҮНИЙ ДАРААГИЙН ЖИЛҮҮДЭД |
||||
|
Д/д |
Бүрдүүлэх баримт |
Бүрдүүлэх баримтад тавигдах шаардлага |
|
|
|
Бичиг баримтыг өөрийн биеэр татварын албанд авчрах |
Шуудангаар хүргүүлэх |
|
||
|
1 |
Харъяа татварын албанаас татварын цахим тайлангийн системд тайлан шивэх нууц үг авах |
Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан ТТ-06 (a), ТТ-06 (б) маягтыг цахим татварын системээр тайлагнаж, тайланг хэвлэсэн байх |
||
|
2 |
Чөлөөлөлтөд хамрагдах иргэний 1. харъяа татварын албанд 2. санхүүгийн асуудал эрхэлсэн нэгжид гаргасан хүсэлт |
Хүсэлтийг www.mta.mn сайтанд байршуулсан нэгдсэн загвараар бичнэ. /татварын албанд гаргах хүсэлтэнд чөлөөлөгдөх орлогын эцсийн үлдэгдэл, |
||
|
хэд дэх жилдээ эдэлж байгаа талаар тодорхой бичих, санхүүгийн асуудал эрхэлсэн нэгжид гаргах хүсэлтэнд банк, картын дугаар, дансны дугаарыг зөв бичих/ |
||||
|
3 |
Иргэний үнэмлэх, хуулбарын хамт |
Иргэний үнэмлэхийг хуулбарын хамт авч ирэх, |
Иргэний үнэмлэхийг наториатаар баталгаажуулсан байх |
|
|
ТУБ эх хувьтай тулгаж, хуулбар дээр тэмдгээ дарж баталгаажуулах |
||||
|
4 |
Нийгмийн даатгалын дэвтэр, хуулбарын хамт |
Нийгмийн даатгалын дэвтрийг хуулбарын хамт авч ирэх, |
Нийгмийн даатгалын дэвтрийг наториатаар баталгаажуулсан байх |
|
|
ТУБ эх хувьтай тулгаж, хуулбар дээр тэмдгээ дарж баталгаажуулах |
||||
|
5 |
Үл хөдлөх, эд хөрөнгө өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ |
Үл хөдлөх эд хөрөнгийг бүртгэх газраас тухайн татвар төлөгч хувь хүнд олгосон “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ”-г хуулбарын хамт авч ирэх, ТУБ эх хувьтай тулгаж, хуулбар дээр тэмдгээ дарж баталгаажуулна. Гэрчилгээг эх хувиар авч ирээгүй тохиолдолд наториатаар баталгаажуулсан байх |
||
|
6 |
Татвар төлөгч иргэний орлого татварын бүртгэлийн дэвтэр |
Дэвтэрт орлого олгон суутган тооцоолол хийсэн этгээд тэмдэглэл хийж гарын үсэг зурж, |
Дэвтэрт орлого олгон суутган тооцоолол хийсэн этгээд тэмдэглэл хийж гарын үсэг зурж, тэмдэг дарж баталгаажуулна. Дэвтэрийг наториатаар баталгаажуулсан байх |
|
|
тэмдэгээр баталгаажуулна. Хуулбарын хамт авч ирэх, |
|
|||
|
Татварын улсын байцаагч хувьтай нь тулгаж, хуулбар дээр тэмдэг дарж баталгаажуулах |
|
|||
|
7 |
Ажил олгогчоос олгосон цалингийн тооцооллын хүснэгт |
Хүснэгтэнд овог нэр , албан тушаал , цалингийн дүн , суутгуулсан албан |
||
|
татварын мэдээллийг оруулж санхүүгийн тэмдэг, гарын үсгээр баталгаажсан |
||||
